„რასაცა გასცემ შენია რაც არა დაკარგულია“

(ფოტოზე: შოთა რუსთაველი, იერუსალიმის ჯვრის მონასტრის ფრესკული გამოსახულება)

საბჭოთა ანტიქრისტიანული იმპერიის მმართველობის პერიოდში ყველა გზით ცდილობდნენ, ქრისტიანული ფასეულობები მაქსიმალურად უკეთურად წარმოეჩინათ. ებრძოდნენ წმინდა წერილს, ქართულ საეკლესიო და საერო მწერლობას, რომელიც აბსოლუტურად ქრისტიანული ღირებულებით არის ნასაზრდოები. მე-20 საუკუნის წარმართებს განსაკუთრებული ბრძოლა ჰქონდათ გამოცხადებული „ვეფხისტყაოსნის“ წინააღმდეგ. შესაძლოა, გაიკვირვოს კიდეც ვინმემ ამ ბრძოლის შესახებ, რადგანაც, საყოველთაოდ ცნობილია, რომ იოსებ სტალინს დიდი სურვილი ჰქონდა, შოთა რუსთაველი და მისი „ვეფხისტყაოსანი“ საყოველთაოდ ცნობილი გაეხადა და ამიტომაც დიდი ზარ-ზეიმით აღნიშნა 1937 წელს შოთა რუსთაველი დაბადებიდან 750-ე წლისთავი (მიუხედავად იმისა, რომ არანაირი მრგვალი თარიღი რუსთაველის ბიოგრაფიაში არ მოიძებნებოდა, მით უფრო, არავინ იცოდა პოემის დაწერის ზუსტი თარიღი). მაგრამ ჩვენ იმ მზაკვრულ, შეფარულ ბრძოლაზე მოგახსენებთ, რომელიც ზედაპირზე, ერთი შეხედვით, სრულებითაც არ ჩანდა...

„ვეფხისტყაოსანი“ მსოფლიო კულტურისა და ქრისტიანული პოეზიის გამაოგნებელი გამოვლინებაა, მსოფლიო ლიტერატურაში ქრისტეს სიტყვის, ქრისტიანული ღირებულებების ქვაკუთხედი, ხოლო შოთა რუსთაველი – ქრისტეს მრწამსის პოეტური ენით ქადაგების ფუძემდებელი. სწორედ აქ იყო მათთვის დიდი პრობლემა, ამიტომაც საქმეში ჩართეს ფილოსოფოსები და ლიტერატორები, რომლებიც განიხილავდნენ პოემას და ასკვნიდნენ, რომ „ვეფხისტყაოსნით“ საქართველოში რენესანსის ეპოქა დაიწყო, რომ შოთა რუსთაველი ქრისტიანობას უპირისპირდებოდა, რომ ის წარმართ ფილოსოფოსებს ეყრდნობოდა და მათ სწავლებასა და მსოფლმხედველობაზე ააგო უკვდავი პოემა. ყველა გზით ცდილობდნენ, დიდი მოაზროვნე ელინური ან ელინისტური ფილოსოფიის მიმდევრად წარმოეჩინათ. მოჰყავდათ ტაეპები ნაწარმოებიდან თავისი აზრის განსამტკიცებლად, მაგალითად:

„ამ საქმესა დაფარულსა ბრძენ დიონოს გააცხადებს:

ღმერთი კარგსა მოავლინებს, ავ-ბოროტსა არ დაჰბადებს,

ავსა წამ-ერთ შეამოკლებს, კარგსა ხან-გრძლად გააკვლადებს,

თავსა მისსა უკეთესსა უზადო-ჰყოფს, არ აზადებს“.

საბჭოთა იდეოლოგები აცხადებდნენ, რომ რუსთაველი აქ ფილოსოფოს დიოგენე სინოპელს (კინიკოსს) გულისხმობდა და მისი მიმდევარი იყო, რეალურად კი ავტორი წმინდა დიონისე არეოპაგელს გულისხმობს, არეოპაგატიკული კორპუსის ავტორს, რომელიც პავლე მოციქულის მოწაფე იყო და ათენის ეპისკოპოსი. ის ღრმად განსწავლული მართმადიდებელი ღვთისმეტყველია, რაც იქიდანაც ნათელია, რომ „ვეფხისტყაოსანს“ ბიბლიური შესაქმის სიტყვებით იწყებს, ძველი აღქმის პირველი წიგნით და წმინდა წერილის განმმარტებელ მამათა მიხედვით აყალიბებს სწავლებას:

„რომელმან შექმნა სამყარო ძალითა მით ძლიერითა,

ზეგარდმო არსნი სულითა ყვნა ზეცით მონაბერითა,

ჩვენ, კაცთა, მოგვცა ქვეყანა, გვაქვს უთვალავი ფერითა“.

რაოდენ გასაკვირიც უნდა იყოს, საქმე იქამდე მივიდა, რომ ამგვარი აღქმა ქართველთა მეორე სახარებად წოდებული „ვეფხისტყაოსნისა“ 21-ე საუკუნის ზოგიერთი „ფილოსოფოსის“ ნააზრევშიც ინერციით გადმოვიდა. არაა გამორიცხული, რომ მიზანმიმართულად ვუბრუნდებით იმავე დროს...

ამ ნაწარმოების აფორიზმებს ღრმად ვერაფრით გაიაზრებ, თუ ქრისტიანობას საფუძვლიანად არ იცნობ. ერთ-ერთი აფორიზმი, რომელსაც ქართველთა უმრავლოსობა ხშირად დაიმოწმებს ხოლმე, ესაა – „რასაცა გასცემ შენია, რაც არა დაკარგულია“. რუსთაველის ეს სიტყვები ყველას არ აღაფრთოვანებს, განსაკუთრებით მათ, ვისაც ქონებისა და სიმდიდრის მოხვეჭის ვნება აქვს, სხვა მრავალსაც არ ესმის, სამწუხაროდ, მისი ჭეშმარიტი მნიშვნელობა, ამიტომაც ცდილობენ, მატერიალური შინაარსით დატვირთონ, რათა საკუთარ ან დამკვეთის მერკანტელურ ცნობიერებასა და ქმედებას მოარგონ. რეალურად კი აფორიზმი სახარებისეულ სწავლებას პოეტურად გადმოსცემს: ქრისტეს სწავლებაში ყველაფერი სიკეთესა და სიყვარულზე დგას. ყველანაირი სახის გაცემის მიზეზი და არსი სიკეთე და სიყვარულია. თუნდაც მატერიალურს გასცემდე, უპირატესი სიკეთის კეთების სურვილი უნდა იყოს, მატერიალურად რა გაეცი და რამდენი – მეორეხარისხოვანია. მთავარია, რას, რისთვის და რა გულით გაიღებ. თუ კეთილს იქმ სიკეთისთვის, ამას შენი თავისთვისაც აკეთებ, რადგან თვითონვე ივსები სიკეთითა და მადლით. მაგრამ თუ სიკეთეს სხვათა დასანახად, მერკანტელური ან კარიერისტული მიზნების, საკუთარი თავის განდიდების, სხვებზე ზემოქმედების მიზნით აკეთებ, ამ შემთხვევაში ის შენთვის დაკარგულია. რაც არ უნდა გაიღო, თუ შენი მიზანი უანგარო, აბსოლუტური სიკეთე არაა, როგორც უფლის ჩვენდამი მოქმედების შემთხვევაში, როცა უკან არაფერს ითხოვს, მაშინ შენ კარგავ მსგავსებას ღვთისას და ყველაფერს კარგავ. მხოლოდ ჭეშმარიტი სიკეთე რჩება ადამიანს და ამდიდრებს აქაც და მარადისობაშიც. ამით ემსგავსება კაცი უფალს.

„ვარდთა და ნეხვთა ვინათგან მზე სწორად მოეფინების,

დიდთა და წვრილთა წყალობა შენმცა ნუ მოგეწყინების!

უხვი ახსნილსა დააბამს, იგი თვით ების, ვინ ების.

უხვად გასცემდი, ზღვათაცა შესდის და გაედინების.“

იმის გათვალისწინებით, რომ მზე ქრისტეს სიმბოლოა, რუსთაველი გვასწავლის: ღმრთის მადლი კეთილ, სულმშვენიერ ადამიანს და სულმყრალ კაცს ისევე თანაბრად მოეფინება, როგორც მზის სხივი სწვდება ერთნაირად კეთილსურნელოვან, ძვირფას ვარდსა და მწარე ნეხვბალახას. მაგრამ ვინც ღვთის მადლს ღებულობს, ღვთივსათნოდ მოქმედებს, მხოლოდ ის არის ღვთის წინაშე კეთილსურნელოვანი საკმეველი, თუმცა მადლი ორივეს თანაბრად ეფინება, მაგრამ სხვადასხვაგვარად მოქმედებენ. თუ დიდსა და მცირე სიკეთეებს არ დავიზარებთ, მადლის ზღვით ჩვენვე ვივსებით, რასაც ისევ მარადიულობაში ვიმკით, რადგან ასეთათვის არის ცათა სასუფეველი – მიწის ანგელოზებისა და ზეცის კაცებისთვის, ანუ განღმრთობილთათვის. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ცხოვრებას ფუჭ, მიწიერ წარმავლობაზე ვფლანგავთ.

სწორედ ქრისტეს სწავლებაზე რომაა დაფუძნებული შოთა რუსთაველის პოემა, ეს სახარების ერთი ეპიზოდიდანაც ძალიან აშკარაა: „და დაჯდა იესუ წინაშე ფასის-საცავსა მას და ხედვიდა ვითარ-იგი ერი დასდებდა რვალსა ფასის-საცავსა მას. და მრავალთა მდიდართა დადვეს ფრიად. და მოვიდა ერთი ქურივი გლახაკი და დასხნა ორნი მწულილნი, რომელ არს კოდრანტე. და მოუწოდა იესუ მოწაფეთა თჳსთა და ჰრქუა მათ: ამენ გეტყჳ თქუენ, რამეთუ ქურივმან ამან გლახაკმან უფროჲს ყოველთასა დადვა ფასის-საცავსა ამას; რამეთუ ყოველთა ნამეტნავისაგან მათისა დადვეს, ხოლო ამან ნაკლულევანებისაგან თჳსისა ყოველი, რაჲცა აქუნდა, დადვა საცხორებელი თჳსი“ (მარკოზი 12,41-44). ქრისტეს სწავლებით, შეიძლება ძალიან მცირე გაიღოს ადამიანმა, მაგრამ ეს მცირე იყოს მისი მთელი დანაზოგი, რითაც უნდა ეცხოვრა, ამიტომაც მისი მოქმედება თავგანწირული სიყვარულიდან და სიკეთიდან, სიმდაბლიდან მომდინარეობს. სწორედ ასეთი გაცემა შეაქო უფალმა, როდესაც ღარიბმა ქვრივმა ძალიან მცირე თანხა გაიღო და ხაზგასმით თქვა, რომ მან ყველაზე მეტი გასცა, რადგან სრულად გულით გაიღო, რაც კი გააჩნდა, სხვა დანარჩენმა კი ნამეტნავი, ანუ ზედმეტი, მორჩენილი. ეს გაცილებით ნაკლებია სრულად გაცემასთან შედარებით.

ცხონების მსურველ მდიდარ ჭაბუკს კითხვაზე, რა გააკთოს ცხონებისათვის, მაცხოვარი იმავეს ასწავლის: გაყიდოს ყველაფერი, დაურიგოს გლახაკებს და შეუდგეს მას. მდიდარი ჭაბუკი დამძიმდება, ვერ თმობს მატრიალურ სიკეთეს სულიერი აღვსების სანაცვლოდ: „ხოლო იესუ ჰრქუა მოწაფეთა თვისთა: ამენ გეტყვი თქუენ, რამეთუ მდიდარი ძნიად შევიდეს სასუფეველსა ცათასა. და მერმე გეტყვი თქუენ: უადვილეს არს აქლემი განსლვად ხურელსა ნემისისა, ვიდრე მდიდარი შესლვად სასუფეველსა ცათასა“ (მათე 19, 23-24).

როგორც არ უნდა მოვინდომოთ, ეკლესიის ისტორიაში ვერ ვნახავთ ისეთ შემთხვევას, რომ ოდენ ქველმოქმედების, ტაძრების აღმშენებლობის ან აღდგენის გამო წმინდანთა გუნდს უერთდებოდეს ადამიანი! წმინდანად კანონიზირება მაშინ ხდება, როდესაც ქონების დამტოვებელი, ბერ-მონაზონთა მსგავსად, ქრისტესთვის ყოველდღიურად კვდება მოყვასის სასიკეთეოდ და ღვთისთვის სათნოდ, აღარ აწუხებს მიწიერი ვნებანი, განმღრთობილია, ისევე, როგორც წმინდა მხედრები, ბრძოლის ველზე ქრისტეს რწმენისა და ქვეყნისთვის თავდადებულნი, თავიანთი ცხოვრებითა და აღსასრულით ქრისტეს ჭეშმარიტიების დამმოწმებელნი.

თავად შოთა რუსთაველიც, მკვლევართა მოსაზრებით, იერუსალიმის ქართველთა ჯვრის მონასტერში აღიკვეცა, მისი ფრესკული გამოსახულებაც ორი დიდი საეკლესიო მამის – იოანე დამასკელისა და მაქსიმე აღმსარებლის ფერხთითაა! თავისი პოეტური სიტყვით ნაქადაგები საქმითაც აღასრულა და ყველა ქართველ მატერიალისტსა და „ფილოსოფოსს“ განღმრთობისკენ მოუწოდა.

საბურთალოს წმ. იოანე ღვთისმეტყველის სახელობის ტაძრის წინამძღვარი დეკანოზი ზურაბ მჭედლიშვილი.